autor(ka): Aleksandra Soboń-SmykDostęp Polaków do Internetu systematycznie wzrasta, jednak dane pokazują, że wykluczenie cyfrowe staje się problemem w polskim społeczeństwie.
Mianem wykluczenia cyfrowego (inaczej zwanego podziałem cyfrowym, ang. digital divide), socjologowie określają systematyczne różnice w dostępie i korzystaniu z komputerów i Internetu pomiędzy osobami o różnej płci, wieku, statusie społeczno-ekonomicznym (tj. wykształceniu, dochodach, zawodzie) lub mieszkającymi w różnych regionach. W dzisiejszym świecie - coraz bardziej zdominowanym przez informacje i nowoczesne media - problem ten zyskuje na znaczeniu. Nic dziwnego, że ostatnia "Diagnoza Społeczna" z roku 2007, będąca prawdopodobnie najbardziej wyczerpującym badaniem socjologicznym naszego społeczeństwa, porusza również i tę kwestię.
Generalnie rzecz biorąc, dostęp do Internetu wśród Polaków jest coraz większy. Według danych z "Diagnozy Społecznej 2007" komputer w domu ma 62% Polaków, a dostęp do Internetu jest w 39% gospodarstw domowych (co oznacza, że 44% Polaków ma dostęp do Internetu). Co ważne, coraz częściej posiadanie komputera wiąże się z dostępem do Internetu (w 2003 r. do sieci była podłączona połowa komputerów, w 2005 r. 57%, a w 2007 r. już 73%). W badaniach daje się także obserwować zjawisko "udomowienia" Internetu: coraz więcej osób korzysta z sieci w domu (41% w porównaniu z 23% w 2005 r.)
Jeśli jednak dokładniej przyjrzeć się danym dotyczącym dostępu do Internetu, można zauważyć wyraźne różnice społeczne. Widać dość wyraźnie które grupy społeczne są bardziej narażone na bycie ofiarami wykluczenia cyfrowego.
Dostęp do sieci zależy głównie od wykształcenia i wieku, a także (w mniejszym stopniu) statusu społeczno-zawodowego, miejsca zamieszkania, i dochodów.
* Wiek
Osoby młodsze korzystają z Internetu o wiele częściej. Z Internetu korzysta 77% osób w wieku 16-24, 32% w grupie osób w wieku 45-59 i jedynie 14% w wieku 60-64 lata.
* Wykształcenie (z wykluczeniem osób uczących się)
Z Internetu korzysta tylko 4% osób z wykształceniem podstawowym, 20% z zawodowym i aż 77% z wyższym i policealnym.
* Status społeczno-zawodowy
W najgorszej sytuacji są rolnicy (tylko 13% korzysta z Internetu), renciści (17%), emeryci (9%), osoby bierne zawodowo (34%) lub bezrobotne (27%).
Najczęściej z Internetu korzystają studenci i osoby uczące się (85%), pracujący w sektorze publicznym (66%), przedsiębiorcy (69%) oraz pracujący w sektorze prywatnym (52%).
* Wielkość miejsca zamieszkania
Z Internetu korzysta 63% mieszkańców dużych miast, 55% mieszkańców miast o 200-500 tys mieszkańców, 50% mieszkańców miast o 20-200 tys mieszkańców. Najgorsza sytuacja jest na wsiach - tu z Internetu korzysta tylko 26% mieszkańców.
* Wysokość dochodów
Choć dochody mają znaczenie, to jednak nie są one tak znaczące jak wykształcenie i wiek (40% gospodarstw z najniższego kwartyla dochodów ma komputer, co oznacza, że jeśli jest silna motywacja, możliwe jest zdobycie sprzętu).
Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na posiadanie komputera w domu i dostęp do Internetu jest posiadanie dzieci w wieku szkolnym (w gospodarstwach, gdzie mieszkają osoby uczące się komputery z Internetem są dwukrotnie częściej niż w gospodarstwach bez osób uczących się).
Nie tylko dostęp, także umiejętności
Mimo poprawy dostępności komputerów i Internetu w Polsce problemem pozostają umiejętności korzystania z nowoczesnych technologii osób mających do tych technologii dostęp. Z "Diagnozy społecznej 2007" wynika, że Polacy mają bardzo niskie umiejętności korzystania z komputerów.
* Tylko 7,5 % Polaków potrafi korzystać z podstawowych programów biurowych i z Internetu.
* Większe umiejętności mają osoby, młodsze, lepiej wykształcone, uczące się lub pracujące, mieszkające w większym miejscowościach.
* 16% dorosłych Polaków ma w domu komputer jednak z niego nie korzysta, a prawie 11% ma dostęp do Internetu i z niego nie korzysta (brak motywacji, umiejętności, przekonania, że to może czemuś służyć).
Sposób korzystania z Internetu
Gdy mowa o zagrożeniu wykluczeniem cyfrowym, należy również brać pod uwagę sposób korzystania z dostępnych nowoczesnych technologii. Czyli mówiąc najprościej - do czego używają komputera i Internetu osoby, które mają możliwość korzystania z tych technologii. Jak się bowiem okazuje, sposób korzystania z nowoczesnych technologii może mieć wpływ na sytuację życiową użytkowników.
W badaniach panelowych udało się uchwycić związek między korzystaniem z Internetu a znalezieniu zatrudnienia. W 2007 r. zatrudnienie znalazło 55% osób, które były bezrobotne w 2005 r. i korzystały z komputerów i Internetu. Spośród bezrobotnych w 2005 r., którzy z tych technologii nie korzystali - pracę znalazło tylko 41%. W przypadku osób biernych zawodowo dwa lata temu korzystających z nowoczesnych technologii zatrudnienie znalazło 35% i jedynie 18% nie korzystających z technologii.
Korzystnie z nowoczesnych technologii ma także wpływ na zwiększenie dochodów. Okazuje się, że osoby korzystające z Internetu zanotowały większy wzrost wynagrodzenia od osób nie korzystających z tych technologii średnio o 176 zł (przy wyłączeniu innych zmiennych, jest to więc efekt jedynie umiejętności korzystania z nowoczesnych technologii).
Jednak efekty korzystania z Internetu są związane ze sposobem korzystania z tych technologii. I tu można zauważyć wyraźne różnice pomiędzy kategoriami społecznymi.
* 61% pracowników sektora publicznego i 60% przedsiębiorców używa Internetu do pracy, natomiast 50% rolników i 42% bezrobotnych korzysta z Internetu przede wszystkim dla rozrywki. Do pracy Internetu używa 47% mieszkańców największych miast i tylko 24% mieszkańców wsi.
Pogłębiające się różnice w sytuacjach życiowych na skutek korzystania z komputerów i Internetu - pomiędzy osobami lepiej wykształconymi i lepiej sytuowanymi, a biedniejszymi i mniej wykształconymi - są dowodem na istnienie zjawiska cyfrowego wykluczenia.
Samo ułatwianie dostępu do komputerów i Internetu nie rozwiązuje więc problemu wykluczenia cyfrowego najbiedniejszych i mniej wykształconych grup. Bardzo istotne jest, by uczyć ludzi korzystania z nowoczesnych technologii, tak by mogli użyć ich do podniesienia kwalifikacji, zdobycia nowej wiedzy czy znalezienia pracy.
Artykuł: tutaj